De God Tyr

De God van het rechts-ding
   16
De God Tyr kennen we onder verschillende namen: Tiw, Tig, Tiwaz, Ziu. Via de naam Tiwaz kregen we Tiwesdag, het engelse Tuesday.
Ook via het aan de God Tyr verbonden Ding (rechts-ding) komen we bij het Nederlands Ding-dag; de Dinsdag  (Wikipedia,  Lankester Blz.245 en Vermeyden Blz.196.)
De naam Tyr is afgeleid van het woord ´dyaus´ wat schittering be­te­kend. Dyaus kennen we ook als de Hindoestaanse hemelgod en het woord ´dyaus´ zou de basis zijn van het Proto-Indo-Europese woord ´deiwós´ wat staat voor 'hemels wezen', ´God´.
Het woord ´deiwós´ is nauw verwant aan het proto-germaanse woord ´Teiwaz´, ´Tiwaz´ en de namen van de Griekse God Zeus (Dyaus, Zeus) en de Romeinse God Jupiter (Dyaus pitar) hebben een gemeen­schap­pe­lijke oorsprong.
(Asraaf Blz.102, Goos Blz.523, Lankester Blz.245, Vermeyden Blz.195 & Wikipedia)

De God Tyr werdt in eerste instantie in verband gebracht met de Griekse God Zeus, de God Tyr moet een zeer belangrijke God geweest zijn, wiens rol langzaam naar de achtergrond ging en overgenomen werdt door Odin / Wodan. Tyr was oor­spron­ke­lijk een hemel­god (Gundarsson Blz.144, Lankester Blz.245 & Magnusson Blz.57/58).
Later zien we dat Tyr door de Germanen als een oorlogsgod gezien werdt, verwant aan de Romeinse God Mars.

In de Proza-Edda lezen over Tyr:

Er is nog een Ase, die heet Tyr. Hij is de stoutmoedigste en de dapperste en hij wijst vooral de zege in gevechten toe.
Flinke kerels doen er goed aan hem aan te roepen.
Er bestaat een uitdrukking dat hij die boven anderen uitsteekt en niets vreest, ´tyhraustr´ is (flink als Tyr).  Tyr is zo wijs, dat van een wijs man gezegd wordt dat hij ´tyspakr´ is (wijs als Tyr).
Als bewijs van zijn moed kan het volgende verteld worden.
Toen de Asen de wolf Fenrir ertoe brachten zich de keten Gleipnir aan te leggen, wilde deze niet geloven dat ze hem weer zouden losmaken, totdat ze hem de hand van Tyr als onderpand in de bek legden. En toen de Asen hem niet los wilden maken, beet hij de hand af op de plek die nu alflidr (wolfsgewricht: pols) heet.
Tyr heeft maar één hand.
Men noemt hem geen vredestichter.

De begoocheling van Gylfi - 25     
Törnqvist Blz.46     

De God Tyr is moedig en wijs, is bepalend voor wie een gevecht wint, een oorlogsgod. Tyr werdt ook geassocieerd met het hand­haven van het recht in het zogenaamde "Ding" of "Thing".
Links zie je een gedenksteen gewijd aan de God Mars Thincsus;  de God Mars van het Ding.
Deze steen is afkomstig van Twentse soldaten die onderdeel waren van de Romeinse hulptroepen in Noord Engeland gedurende ongeveer 222-235 na nul. Ook in Twente werdt Tyr dus gezien als de God van het Ding  (Wikipedia).
Tacitus schrijft over de Germanen (Germanië 7) dat gevangen man­schap­pen niet terechtgesteld, gevangengezet of zelfs maar gegeseld mogen worden, dit is allemaal voorbehouden aan de priesters. Niet bij wijze van tuchtmaatregel of op bevel van een generaal, maar als bevel van de godheid die volgens hen oorlogsvoerders bijstaat  (Germanië 7, Blz.38).
Als de oorlogsgod misdadigers strafte, dan werd hij zeker beschouwd als handhaver van orde en gerechtigheid  (Davidson BLz.62).
Bij verschillende volken werd het plegen van mein­eed gestraft met het verlies van een hand. De God Tyr verloor zijn hand omdat de Goden tegen de wolf Fenrir had­den gelogen om hem te kunnen binden.
Tyr is de enige die de wolf Fenrir durft te voeren en de enige die bereid is zijn hand op te offeren voor een goed doel, hij legt zijn hand vrijwillig in de bek van de wolf terwijl hij weet dat deze gebonden wordt en niet meer los zal komen. De wolf Fenrir staat voor de chaoskrachten die alles kunnen vernietigen. Tyr staat o.a. voor de orde van het rechts-ding. Vreemd genoeg is het juist alleen Tyr die vriendschappelijk met de wolf om kon gaan en hem kon voeden. Tyr en de wolf Fenrir lijken twee tegen­ge­stelde krachten te vertegenwoordigen  (Asraaf Blz.103,  Gundarsson Blz.154, Lankester Blz.246, Törnqvist Blz.49-52 - Begoocheling van Gylfi 34  &  Vermeyden Blz.195.)




Familiebanden

De familiebanden van de God Tyr zijn niet helemaal helder.
In de ene tekst is hij een zoon van Odin:

Hoe moet je Tyr omschrijven?
Wel, je kunt hem de eenhandige ase noemen, de verzorger van de wolf, god van de strijd en Odins zoon.

Törnqvist Blz.109 in de Proza-Edda - Skáldskaparmál 19     

In een andere tekst is Tyr een zoon van de reus Hymir en een Asin (Otten Blz.71-72 in Hymiskviða 4-5 en 11).
In sommige bronnen (boeken, websites) wordt Tyr genoemd als de zoon van Odin en zijn vrouw Frigg, doch deze gevolgtrekking is dubieus  (Vermeyden Blz.139).
In de Lokasenna (40) had Tyr een vrouw die hem met Loki bedroog (doch de Lokasenna is niet erg betrouwbaar wat dit soort informatie betreft). Meer dan dit vinden we niet in de beidde Edda´s over de fa­mi­lie­banden van Tyr. (Zie Asraaf Blz.103, Goos Blz.522, Vermeyden Blz.195.)

De Rune van Tyr

Leer de runen der zege als je de zege begeert,
ritz ze op het gevest van je zwaard,
sommige in de bloedgeul, sommige op de kling,
roep Tyr tweemaal aan.

Sigrdrífumál 6, Otten Blz.176     

De Tiwaz rune is de rune van Tyr. Deze rune staat voor recht, waar­dig­heid, zelfbeheersing, doelgerichtheid, zelfopoffering. De Oude Ger­ma­nen en Vikingen krasten de Tiwaz rune op hun wapens om deze zege af te smeken (Gundarsson Blz.145).
Voor de moderne mens zijn strijd en overwinning sym­bo­len voor problemen en oplossingen, voor uitdagingen en successen. De Tiwaz rune kan moed opwekken, maar spreekt evengoed het gezonde verstand aan. De energie van deze rune verandert het bewustzijn, zodat intentie en waarneming hun zuivere kwaliteit behouden. Tiwaz verbindt met het goddelijke.  (Ongkowidjojo Blz.46)

Ik kwam de volgende Rune-gedichten over Tyr tegen in een
boek uit 1915 van Bruce Dickins:       (Download boek als pdf)

Oud Noors
Tyr is een God met één hand;
De smit moet vaak blazen.

IJslands
God met één hand
en overblijfsels van de wolf
en koning van tempels.
 (Zie ook Jónasson Blz.40)

Angelsaksisch
Tyr is een gidsende ster; houdt goed geloof
Met prinsen is het altijd op koers over de nevelen van de nacht en faalt nooit.

De oudste versie van het IJslandse Rune gedicht dateerd uit de 15de eeuw, het Oud-Noorse Rune gedicht uit de 17de eeuw maar gaat mogelijk terug op een verloren manuscript uit de 13de eeuw, en het Angel­sak­sische gedicht uit de 18de eeuw, dat mogelijk teruggaat op een verloren manuscript uit de 8ste/9de eeuw
 (Zie Dickins Blz.6-7, PDF: Blz.22-23 en Wikipedia).
We zien bij deze Rune-gedichten geen verwijzingen naar Tyr als een oorlogsgod. De ster in het Angelsaksische gedicht zou kunnen ver­wij­zen naar de poolster; men richte zich op zee op de poolster.
Anderen vertalen het woord "ster" hier voor "sterrenbeeld" (sign) en dat dit "sterrenbeeld", dus Tyr, altijd op reis is, i.p.v. dat men een "ster", dus Tyr, gebruikt om koers te houden  (TheTroth.org).
Het IJslandse gedicht verwijst naar de wolf Fenrir die de hand van Tyr had afgebeten en noemt Tyr een overblijfsel van wat de wolf nog niet heeft opgegeten. Interessant is hier dat Tyr als God van de Tempels genoemd wordt. Het Oud-Noorse gedicht brengt Tyr boven­dien in verband met de kunst van het smeden, verwijzingen die we niet uit de Edda´s kennen.  (Paxson Blz.175-176.)

Tyr en de Irminsul

De naar de Hemel wijzende pijl; de Tiwaz rune ( ᛏ ), wordt vaak als een speerpunt gezien. Deze rune vinden we ook gegraveerd op oude zwaarden en speren, bedoelt om te zegevieren.
Ik ben verschillende malen op websites en enkele boeken een connectie tegengekomen tussen Tyr en de Irminsul; de Saksische variant van de Scandinavische wereldboom Yggdrasil.  De Irminsul is de kolom van het universum die alles draagt  (Davidson BLz.213). Het eerste deel van het woord Irminsul; Irmin, betekend "groot, krachtig, enorm, wonderlijk". Het tweede deel; sul, betekend "zuil".
De Irminsul kan je dus aanduiden als de Al-Zuil  (Zie ook Wikipedia).

Bij de Angels-Saksische runen vinden we de rune Oor ( ᛠ ), die meer dan de Tiwas rune op de Irminsul lijkt  (Zie afbeelding hiernaast) en vaak met de Irminsul in verband gebracht wordt.
Er is echter geen Etymologisch verband tussen de Rune Oor (Ear) en het woord Irminsul, dus de theorie dat Irmin = Ear-min zoals we die o.a. bij Grimm tegenkomen, klopt helaas niet  (TheTroth.org).

De vergadering van de Goden vindt plaats onder de takken van Yggdrasil  (Wikipedia), Tyr is de God van het Ding; de volks­ver­ga­dering, dus zal hier een belangrijke rol bij vervullen, wat Tyr dus ook in verband brengt met de Yggdrasil en Irminsul.
Widukind noemt Hirmin van de Hirminsul ook de God Mars, de Ro­mein­se God waarmee ook Tyr geassocieerd wordt. Samen met nog enkele niet directe aanwijzingen lijkt het volgens A. Crandall in een artikel op TheTroth.org aannemelijk de God Tyr en de Irminsul met elkaar in verband te brengen  (Zie ook Paxson Blz.177.)

Beschouwingen over Tyr

In de Edda´s komen we niet zoveel tegen over de God Tyr, doch hoewel het wat stil is rond Tyr heeft hij diepere gronden. Tyr heeft mogelijk al een heel lange geschiedenis vóór de Edda´s en was een belangrijke God voordat Odin en Thor populairder werden en de rol van Tyr steeds meer gingen overnemen. Uit wat ik over Tyr gelezen heb kreeg ik de indruk dat Tyr zich wat star aan de wetten houdt. In de tekst uit de proza-Edda waar we mee begonnen lazen we; "Men noemt hem geen vrede­stichter"  (Törnqvist Blz.46)  en in de poëtische-Edda zegt Loki over Tyr dat er "nooit door zijn toedoen tussen twee wezens de vrede stand hield"  (Lokasenna 38 - Otten Blz.101).  De letter van de wet handhaven in het rechts-Ding heeft blijkbaar weinig partijen volledig tevreden gesteld.
Tyr is moedig en bereid opofferingen te doen voor het grotere goed, een God met een sterk rechtsgevoel. Tyr is de God van het Ding; de volks­ver­gadering, de vergadering der Goden onder de Yggdrasil.
De connectie van de God Tyr met de Irminsul en/of Yggdrasil wordt afgeleid uit indirecte aanwijzingen en blijft voor mij toch nog wat vaag. Ik zag tevens dat men aanwijzingen zocht op oeroude grottekeningen naar sporen van de God Tyr, zo vond men een uitsnede van éénhandige God met een bijl uit 200 v.nul in Seeland, Denemarken  (Zie Gundarsson Blz.18).
Tyr lijkt dus een God te zijn met een zeer lange geschiedenis, mogelijk tot in de prehistorie!
Ik vindt Tyr dan ook een interessante, intrigerende God.

De God Tyr vandaag

Zoals je op de foto hiernaast ziet, wordt de Tiwas rune evenals ook andere runen misbruikt door extreem-rechtse groepen.
Deze groepen verspreiden angst en haat naar vluchtelingen uit andere landen en mensen met een andere religie en/of een andere geaard­heid. Veel Heidenen en Pagans voelen zich genoodzaakt hier stelling tegen te nemen en misbruik door extreme groeperingen van voor een ieder dierbare symbolen te bestrijden en zich te distantiëren van dergelijke groepen.
Zeker het verspreiden van angst, haat en onverdraagzaamheid naar mensen uit andere landen, met een andere cultuur, levenswijze, geaardheid en andere religie, staat voor heel veel Heidenen en Pagans haaks op het rechtvaardigheidsgevoel waar de Tiwas rune en de God Tyr voor staan. Alle mensen en groepen die je op deze website (Paganweb) langs ziet komen, ken ik persoonlijk en weet ik van dat ze zich van dergelijke extreem-rechtse ideëen distantieëren.
Veel Heidense en Pagan groepen, organisaties en individuën hebben dan ook acties zoals Declaration127.com en Havamal127.nl ondersteund om daarmee stelling te nemen tegen de ideeën van extreem-rechtse groepen.
Ik ben in het verleden ook groepen tegen gekomen die niet met deze website (Paganweb) geassocieerd wilden worden vanwege de "politieke" stellingname die hier ingenomen wordt, met name in het artikel over vluchtelingen op deze website. Dit artikel gaat echter niet zozeer over vluchtelingen maar prikt slechts enkele veelgehoorde onjuiste informatie door over deze vluchtelingen, over politiek gaat dit artikel in feite totaal niet. Wanneer het doorprikken van onjuiste info al aanleiding is om niet met deze website (Paganweb.nl) geassocieerd te willen worden, dan is voor mij duidelijk waar een dergelijke groep staat. Met dergelijke groepen wil ik dan ook niet geassocieerd worden.
Ik sta voor een inclussieve houding naar mensen met een verschillende meningen, verschillende geaardheid, verschillende genderrollen, verschillende religie´s en verschillende al dan niet politieke opvattingen. Er is niets mis met verschillende opvattingen, zolang we elkaar respecteren, in contact met elkaar blijven en elkaar in waarde laten. Maar intolerante, racistische, discriminerende uitlatingen worden op deze website en de aan deze website geliëerde sociale media groepen niet getolereerd. Mijn rechtvaardigheidsgevoel en zoals ik de God Tyr zie, vragen mij om hier stelling tegen te nemen in woord en daad.

Martin Roek