Lezing over Santeria
Heksencafe Amsterdam, 18 Februari 2023
75
Zaterdag 18 Februari 2023 ben ik naar een lezing over Santeria geweest van Santeria priesteres Shar Ruth
in het Heksencafe te Amsterdam. Uitspraak is Sante - ría.
Shar heeft meerdere initiaties in de Santeria traditie
gekregen in o.a. Cuba en de Verenigde Staten en ik kreeg de indruk dat ze veel kennis en ervaring had binnen de Santeria religie.
Tijdens de lezing heb ik enkele aantekeningen gemaakt die ik dezelfde avond en de volgende dag thuis vanuit m'n geheugen
zoveel mogelijk uitgewerkt heb. Vervolgens ben ik dit verder gaan uitwerken aan de hand van een literatuurstudie.
Dit verslag is dus geen letterlijk verslag van de lezing, het is een verslag naar aanleiding van mijn eigen onderzoek
sterk geïnspireerd op de lezing van Shar Ruth, dus
mogelijk dat Shar Ruth zich niet helemaal kan vinden
in wat ik hier beschreven heb.
Oorsprong van Santeria
De Santeria religie vindt haar oorsprong bij de Yoruba uit Nigeria. Gedurende de
slavenhandel van 1525 tot 1867 werden
mensen o.a. vanuit Nigeria gevangen genomen en als slaaf verhandeld in Noord- en Zuid Amerika. Hun religie werd onderdrukt
doch met een Christelijke vermomming waarbij Orisha's gekoppeld werden aan Christelijke heiligen, kon deze voortbestaan.
Zo zijn er verschillende Afrikaanse religie's in Noord- en Zuid Amerika ontstaan zoals Vodou, Winti en Santeria.
Santeria is een op zichzelf staande religie, geheel verschillend en los van andere Afrikaanse
religie's zoals o.a. Vodou en Winti. De naam Santeria betekend letterlijk Heiligen (Santa) verering of "De weg van de Heiligen".
Santeria wordt ook wel Lucumí genoemd, dat komt van het Yoruba woord oluku mí en betekent "mijn vriend".
Ook de benaming "La Regla de Ocha" (De Orde van de Orisha's) wordt regelmatig gebruikt.
In Brazilië heeft de religie van de Yoruba zich ontwikkeld tot de huidige
Candomblé religie, die verwant is aan Santeria dat we voornamelijk in Cuba vinden. Toch zijn er genoeg verschillen om van verschillende
religies te spreken. Omdat de Santeria religie via slavernij meegekomen is, is het tot op de dag van vandaag een religie van de onderdrukten geworden,
hoewel we wel langzaamaan een verbreding zien.
(Bronnen:
González-Wippler Blz.3-4, 10-11,
Karade 1994 Blz.14-17,
Robinson Blz.7-15,
AAregistry.org,
AboutSanteria.com,
Britannica.com,
Wikipedia: Candomblé,
Santeria,
Vodou,
Winti
en Yoruba)
De Orisha's
In de Santería religie staan de Orisha´s centraal. Je kan Santería zien als een monotheistische
religie met één god genaamd Olodumare, in Santería ook wel Olofi genoemd.
Olodumare is geen Orisha en wordt niet als mannelijk of vrouwelijk gezien, kent geen stoffelijke vorm, alleen een spirituele.
De Orisha's zouden dan verschillende aspecten van Olodumare vertegenwoordigen.
Awo Fá'lokun Fatunmbi beschrijft de Orisha als Spirituele Krachten van de Natuur.
Migene González-Wippler beschrijft dat Santería een op de Aarde
gebaseerde religie is, geworteld in de Natuur. Iedere Orisha is verbonden met een bepaalde natuurkracht.
De Orisha's zijn geschapen door Olodumare.
De Orisha Obatala is de schepper van de mensheid, hoewel de mensheid wel door de adem van Olodumare tot leven werd gewekt.
De alles drijvende levensenergie komt van Olodumare. Deze levensenergie; het bewust-zijn; het pure zijn wordt "Orí" genoemt
en alles in de Natuur heeft een vorm van bewustzijn. De Orisha's worden soms wel vergeleken met Engelen en sommige Orisha's zouden
zelfs als mens op Aarde geleefd hebben en/of zich als een soort heilige met een Orisha verbonden hebben, zoals koning Shango en de Orisha Jakuta.
Iedereen, ongeacht wat men gelooft, wordt in diens leven begeleidt door één van de Orisha's (beschermengelen).
De vijf belangrijkste Orisha in Santerìa zijn: Elegua, Oshun, Yemaya, Shango en Obatala.
(Bronnen:
Canizares: Shango Blz.1,
Canizares: Obatala Blz.30,
Fatunmbi Blz.1-3,
González-Wippler Blz.4-5, 12-13, 24-27, 39-44,
AboutSanteria.com)
Een van de belangrijkste Orisha's is Elegua (Elegba, Esu).
Shar begon haar lezing over Santeria dan ook met een ritueel ten ere van Elegua.
Elegua draagt zwart-rode kleding.
Elegua is wijs en verbonden met kruispunten waarvanuit hij alles overziet. Kruispunten staan voor beslisseningen in het leven (links, rechts, rechtdoor, terug?).
Elegua kan daarom geëerd en geraadpleegd worden bij kruispunten. Elegua kan deuren voor je openen of sluiten en staat aan het begin van alle communicatie
en is vaak de eerste Orisha waarmee je kennismaakt bij het toetreden tot Santeria.
Elegua kan je uitdagen, het je moeilijk maken, het is ook een trickster met onorthodoxe methoden. Hiermee kan Elegua juist je geest openen
zodat je je leven vollediger kan leven. Elegua wordt altijd als eerste eer bewezen, want zonder Elegua is communicatie met de andere Orisha's niet mogelijk.
Daarom begon Shar haar lezing dan ook met het eren van Elegua.
(Bronnen:
Canizares Blz.2-3, 6-10,
Coulter & Turner Blz.165, 288,
Fatunmbi Blz.2-9,
González-Wippler Blz.28-33,
Karade Blz.38-39, 65,
Shar Ruth,
en Wikipedia)
Oshun is de Orisha van schoonheid, overvloed, voedsel, liefde maar ook bitterheid. Het is de jongste, kleinste en mooiste Orisha.
Oshun gaat meestal gekleed in goudkleurige, messing en gele kleding. Oshun is verbonden met zoet water, rivieren, zuiverheid en helderheid.
Oshun kan met koel water genezen en profeteren gebaseerd op onthullingen uit dromen en haar eigen waarnemingen.
(Bronnen:
Coulter & Turner Blz.366,
Karade Blz.39 & 67
en Wikipedia)
De Orisha Yemaya is verbonden met het zoute water van het oppervlak van de zee en wordt als een soort moedergodin gezien die ons draagt.
Yemaya gaat in licht- of donkerblauw gekleed.
Men kan haar eren en raadplegen aan de kust, men offert dan o.a. bloemen in de zee.
(Bronnen:
Coulter & Turner Blz.515,
Karade Blz.40 & 68,
Britannica.com
en Wikipedia)
Shango is de Orisha die verbonden is met storm en de donderslag, de drum, dansen en mannelijkheid. Bij Shango hoort rechtvaardigheid
en eerlijkheid. Shango wordt vaak afgebeeld met een dubbele bijl. Shango zou volgens de verhalen als mens op Aarde geleefd hebben en was
de vierde koning van de Yoruba. Na zijn dood werd Shango één met de Orisha Jakuta, heer van donder en bliksem. In een heilig
verhaal over Shango zou hij zich eens als vrouw verkleed hebben om ergens aan te ontsnappen. Hmmm... zou Thor Afrikaanse roots hebben?
(Bronnen:
Canizares Blz.1-2, 8-9,
Coulter & Turner Blz.423,
González-Wippler Blz.39-44,
Karade Blz.40-41 & 69,
AboutSanteria.com,
Britannica.com
en Wikipedia)
Obatala is de oudste Orisha, hij kan zowel als een oude man als oude vrouw voorgesteld worden met de naam Ochanlá.
Ochalá is de archetypische grootmoeder en Obatala de grootvader. Zowel Obatala als Ochanlá gaan gekleed in het wit.
Obatala is de heerser van het witte kleed, wat refereerd aan de verfijnde witte kleding van Yoruba koningen. Dit is symbolisch voor de witte stof
die het heelal bijeen houdt en die bewustzijn mogelijk maakt. Obatala komt vanuit de wereld der Orisha's naar de Aarde via een ketting,
die net niet lang genoeg is. Obatala plant daarom een Palmboom die groeit totdat deze de onderste schakel van de ketting bereikt; de Palmboom is
het eerste dat op de Aarde groeide, een symbolische levensboom. Obatala heeft daarna de eerste mensen geschapen waarna Olodumare ze zijn levensadem
inblies. Obatala / Ochanlá is verbonden met vrede en recht, heeft overzicht en kan geëerd worden op een berg (of hoog gebouw).
(Bronnen:
Canizares Blz.3, 17,
Coulter & Turner Blz.355-356,
Fatunmbi Blz.3, 7,
González-Wippler Blz.37-38,
Karade Blz.38 & 66,
Santeria.fr
en Wikipedia)
Dit zijn slechts enkele van de belangrijkste Orisha's.
Er zijn meer dan honderd Orisha's, die ieder hun eigen pad vertegenwoordigen en zelf vaak ook nog verschillende paden bieden.
De Orisha's zijn er voor iedereen. De Orisha waartoe jij je aangetrokken
voelt en die jouw interesse heeft hoeft niet de Orisha te zijn die je begeleidt.
Alleen een priester/es kan kijken welke Orisha zich over jou ontfermt heeft, dit wordt gedaan tijdens een ritueel en divinatie waarbij
Kauri schelpen gebruikt worden. Wanneer je dan weet welke Orisha jou begeleid kan je er voor kiezen een initiatie te doen verbonden
met die Orisha. Hierdoor krijg je een betere, sterkere band met de betreffende Orisha.
Er zijn eenvoudige initiatie's van één dag en meer uitgebreide, diepgaande initiaties.
Een volledige initiatie kan een week duren waarna je zeker nog een jaar lang bepaalde voorschriften in acht dient te nemen, mede om de nieuwe verbintenis
te consolideren en de ervaringen te laten bezinken (bijv. witte kleding dragen, geen sociale media, minder sex).
(Bronnen:
González-Wippler Blz.13,
Shar Ruth)
Offergave's
In de Santería religie eert men de Orisha's o.a. met plengoffers. Shar Ruth
opende haar lezing met een plengoffer voor Elegua. Hiervoor gebruikte ze water, maar soms kan men ook gin gebruiken.
Verder kan je kaarsen aansteken als offer, zeker voor vuur Orisha's zoals Shango. Tevens kan men bloemen offeren en ook voedsel zoals fruit.
Er worden ook lekkere maaltijden voor de Orisha's bereid.
Offergave's aan de Orisha's kan door middel van zang, dans en drummen. Gebed in de vorm van zang is verbonden aan specifieke dansen
ten ere van een bepaalde Orisha. Je kan je offer voor de Orisha's ook gestalte geven door middel van goede werken, bijvoorbeeld door
mensen uit je gemeenschap te helpen (bijvoorbeeld de ouderen of kinderen) of door voor de favoriete planten en/of dieren van de Orisha's te zorgen.
Een offergave kan ook zijn rotzooi opruimen bij het strand (Yemaya), rivieren (Oshun) en in bossen.
Een verandering in je gedrag en levenswijze kan ook een offer aan een Orisha zijn. De Orisha's zijn dan blij
dat er naar hen geluisterd wordt en dat ze gerespecteerd worden.
Soms vragen de Orisha's om een bloedoffer bij speciale gelegenheden zoals bijvoorbeeld een belangrijke initiatie.
Het bloed, het levensvocht, is voor de Orisha's en het vlees wordt door de aanwezigen bij het ritueel bereid en gegeten.
Er zijn Santería priesters en priesteressen
die vanwege de door de Orisha's gevraagde bloedoffers verder een strikt vegetarische of veganistische levenswijze praktiseren.
Soms is er in een boek te lezen dat er alternatieven zijn voor bloedoffers
(Silva Blz.91,
Teish Blz.83), en dat bloedoffers daarom niet nodig zijn.
In Santería zijn bloedoffers echter wel nodig op z'n tijd, zeker wanneer een Orisha hier specifiek om vraagt.
Dat zal dan voornamelijk rond grote, belangrijke gebeurtenissen zijn. De offers staan in relatie tot wat gevraagd wordt.
Niet dat een Orisha het nu echt voor zichzelf nodig heeft, hoewel het hen wel goed doet; het offer is nodig om dat wat
gevraagd wordt mogelijk te maken.
(Bronnen:
González-Wippler Blz.20,
Karade Blz.76,
Silva Blz.90-92)
De voorouders
De voorouders zijn zeer belangrijk in de Santeria religie; spiritisme is daarom een belangrijk deel van Santería.
Vanuit je voorouderlijke geschiedenis kunnen problemen en/of trauma's doorwerken tot in het heden, zodat het belangrijk is
eerst deze voorouderlijke problematische patronen te helen. Wanneer je je in je voorouders verdiept en hun namen noemt
zullen ze naar je toe komen en je op weg helpen met informatie. De voorouders zullen zeker mee willen werken aan het helen
van oude trauma's en problemen. Een eerste initiatie bij je weg binnen de Santería kan rond het helen van
voorouderlijke problemen zijn. Dit kan met een familie opstellingen achtige setting waarbij de voorouders betrokken worden.
Daan van Kampenhout werkt bijvoorbeeld ook met familie opstellingen in een sjamanistische setting
waarbij de voorouders betrokken worden.
Tot slot
Ik vond het een zeer interessante en inspirerende avond waarin we kennismaakten met de Santería religie.
Belangrijke kernpunten zijn de Orisha en de voorouders die zich met ons verbonden voelen en betrokken zijn bij ons leven.
Doel is het verwerken van oude zaken die je belemmeren en je te helpen in je ontwikkeling. Dat hoeft niet altijd op een
vriendelijke wijze te gebeuren; je kan soms wat vervelends meemaken (bijv. ontslag) waarmee er ruimte ontstaat voor iets nieuws.
Ik voelde herkenning in de omgang met de voorouders en de besproken Orisha's riepen associaties op met bepaalde Goden en Godinnen
die ik zelf ken vanuit mijn eigen pad.
Verder begreep ik van Shar dat er binnen de Santería
bepaalde zaken aan strenge regels onderhevig zijn. Ik ben zelf zeer tevreden met het spirituele
pad dat ik nu bewandel en voel me niet aangetrokken tot de wegen die de Santeria biedt, doch ik vond het wel heel mooi
en inspirerend om mee kennis te maken.
